దర్వాజ – హైదరాబాద్
సునామీ అంటే ఏమిటి?
సునామీ అనేది సముద్రపు అడుగున జరిగిన పెద్ద స్థాయి నీటి కదలికల వల్ల ఏర్పడే శక్తివంతమైన అలల శ్రేణి. ఇవి అత్యధిక వేగంతో వందలాది కిలోమీటర్ల దూరం ప్రయాణించి తీరప్రాంతాల్లో వినాశనాన్ని కలిగించగలవు. అమెరికన్ వాతావరణ విభాగం (NOAA) ప్రకారం, సముద్రపు అడుగున జరిగే ఆకస్మిక మార్పులే ఎక్కువగా ఈ అలలకు కారణం.
సునామీలు ఎందుకు ఏర్పడతాయి?
1. భూగర్భ (సీస్మిక్) భూకంపాలు
అత్యధికంగా సునామీలకు కారణమయ్యే ఘటనలు ఇవే. “సబ్‌డక్షన్ జోన్” లో ఒక టెక్టానిక్ ప్లేట్ మరొక ప్లేట్ క్రిందకి జారిపోతే, సముద్రపు అడుగు నిష్ప్రభంగా పైకి లేచిపోతుంది. ఇది నీటిని పైకి నెట్టడానికీ అలల ఉత్పత్తికి దారితీస్తుంది. మిగ్నిట్యూడ్ 6.5–7 కంటే ఎక్కువ ఉన్న భూకంపాలు, సముద్ర అడుగున నిలువు కదలికలుంటే, సునామీకి కారణమవుతాయి.
2017లో NASA అధ్యయనంలో, 2004 సుమత్రా, 2011 టోహోకు సునామీలను విశ్లేషించి, హారిజాంటల్ మోషన్ (అడ్డంగా జరిగే కదలికలు) కూడా సునామీ శక్తిలో 50% కంటే ఎక్కువ ప్రాధాన్యత కలిగివున్నదని నిరూపించారు.
2. సముద్రపు, తీరపు కొండచరియలు
రాళ్లు, మట్టిగడ్డలు, మంచు లాంటివి భారీ స్థాయిలో విరిగిపడడం వల్ల నీటిలో భారీ మార్పులు వస్తాయి. 2023లో గ్రీన్‌లాండ్‌లోని ఒక ఫ్యోర్డ్‌లో ఏర్పడిన కొండచరియ వల్ల 650 అడుగుల ఎత్తు సునామీ ఉత్పన్నమైంది. ఈ సంఘటన కారణంగా రోజుల పాటు భూమి కంపించింది.
“గ్రాన్యులర్ కౌలాప్స్ మోడల్స్” ఆధారంగా జరిగిన ప్రయోగాలు చూపిన ప్రకారం, అలల ఎత్తు, నీటిలో ప్రవేశించిన పదార్థాల పరిమాణం, వేగం మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. 2023 లో వచ్చిన సమీక్షా నివేదిక ప్రకారం, కొండచరియల ప్రభావం, నీటి పరస్పర చర్యల ఆధారంగా సునామీ పరిణామాన్ని అంచనా వేయడం లో కొత్త పద్ధతులు రూపుదిద్దుకుంటున్నాయి.
3. అగ్నిపర్వత చర్యలు
సముద్రపు లోతుల్లో లేదా తీరప్రాంతాల్లో అగ్నిపర్వతాలు పేలితే, లేదా వాటి కారణంగా కొండలు విరిగిపడితే కూడా సునామీలు ఏర్పడవచ్చు. పైరోక్లాస్టిక్ ప్రవాహాలు లేదా కాల్డెరా కూలిపోతే అలల ఉత్పత్తి జరుగుతుంది.
గత చరిత్రను గమనిస్తే.. క్రాకటోవా (1883), టాంబోరా (1815), anak krakatau (2018) వంటి ఘటనలు అగ్నిపర్వత సంబంధిత సునామీలను నిరూపించాయి.
4. అత్యంత అరుదైన ఇతర కారణాలు
- గ్రహశకలాల పడటం వల్ల భారీ నీటి కదలికలు జరుగుతాయి.
- మెటియోట్సునామీలు అనే సునామీలు వాతావరణంలో వేగంగా మారే పీడనము లేదా తుఫానుల వల్ల ఏర్పడతాయి.
సునామీలపై శాస్త్రీయ అధ్యయనాలు ఏం చెబుతున్నాయి?
USGS భూకంప-సముద్రతల కదలికలు (2014)
Geist & Oglesby సమీక్ష ప్రకారం, ప్రధాన భూకంపాలు, కొండచరియలు, అగ్నిపర్వత పేలుళ్లు, గ్రహశకలాల దెబ్బలు మాత్రమే సునామీకి కారణమవుతాయని తేలింది. సముద్రపు అడుగు కదలికల అంచనాలు తేలికపాటిది కాదని పేర్కొన్నాయి.
నాసా ప్రయోగాలు – హారిజాంటల్ vs వర్టికల్ కదలికలు (2017)
సముద్రపు హారిజాంటల్ కదలికలు కూడా సమానంగా లేదా ఎక్కువగా సునామీ శక్తిని కలిగిస్తాయని నిర్ధారించారు. ఈ పరిశోధనలు ఆధారంగా GPS ఆధారిత హెచ్చరిక వ్యవస్థలు అభివృద్ధి చేశారు.
2012 మోడలింగ్ అధ్యయనం
డయాస్, డ్యూటిక్ తదితరులు రూపొందించిన నమూనాలలో ఆలస్యంగా వచ్చే అలలు ఇంకా ఎక్కువ నష్టం కలిగించవచ్చని తెలుస్తోంది. రిజోనెన్స్, మెక్రోవోర్టిసెస్ఉ త్పత్తి వంటి అంశాలు ఇందులో భాగంగా ఉన్నాయి.
2023 కొండచరియలపై అధ్యయనం
కొండచరియల వల్ల ఏర్పడే సునామీలపై సమగ్ర సమీక్షలో, పరిక్షణా పద్ధతులు, ప్రవాహ పరిణామాలపై విశ్లేషణ జరిగింది. ఆ వివరాలు గమనిస్తే..
| కారణం | మెకానిజం | పరిశోధనా విశేషాలు |
|---|---|---|
| భూకంపాలు | సముద్రపు అడుగున నిలువు/అడ్డంగా కదలికలు | నాసా: అడ్డంగా కదలికలు 50% శక్తి కలిగిస్తాయి |
| కొండచరియలు | నీటిలో పదార్థాల అకస్మాత్తుగా ప్రవేశం | ప్రయోగాలలో అలల ఎత్తు పదార్థాల పరిమాణంపై ఆధారపడి ఉంది |
| అగ్నిపర్వతాలు | పేలుళ్లు, భూశక్తి కదలికలు | చారిత్రిక ఘటనల ఆధారంగా తేలింది |
| ఇతర కారణాలు | వాతావరణం/గ్రహశకలాలు | అరుదైన కానీ గమనించదగ్గ కారణాలు |
సునామీలపై అధ్యయనం ఎందుకు ముఖ్యం?
సునామీలపై అధ్యయనంతో దీనికి గల కారణాలు తెలుసుకోవచ్చు. దీని కారణంగా :
- అధునాతన హెచ్చరిక వ్యవస్థలు రూపొందించవచ్చు
- తీరప్రాంత ప్రణాళికలు మెరుగవుతాయి
- తక్షణ భద్రతా చర్యలు తీసుకోవడంలో సహాయం చేస్తుంది