దర్వాజ – కాబూల్
Afghanistan earthquake : ఆఫ్ఘానిస్తాన్‌లో మరోసారి భారీ ప్రాణనష్టం చోటుచేసుకుంది. ఆగస్టు 31వ తేదీ ఆదివారం రాత్రి 6.0 తీవ్రతతో భూకంపం సంభవించింది. ఈ ప్రకంపనలు దేశం తూర్పు భాగమైన నంగర్హార్ ప్రావిన్స్‌లో నమోదయ్యాయి. జలాలాబాద్‌కు 27 కిలోమీటర్ల దూరంలో భూకంప కేంద్రం ఉన్నట్లు అమెరికా భూగర్భ సర్వే (USGS) తెలిపింది. భూకంపం లోతు కేవలం 8 కిలోమీటర్లు మాత్రమే ఉండటం వల్ల విపరీత నష్టం జరిగింది. తాజా సమాచారం ప్రకారం 800 మంది మృతి చెందారు. మరో 2,000 మంది గాయపడ్డారు.
ఆఫ్ఘానిస్తాన్ – భూకంపాలకు ఎక్కువగా గురయ్యే దేశం
ఆఫ్ఘానిస్తాన్‌లో తరచూ భూకంపాలు సంభవిస్తుంటాయి. 2023లో హెరాత్ ప్రావిన్స్‌లో వరుసగా మూడు ప్రధాన భూకంపాలు సంభవించి, దాదాపు 1,300 మంది మరణించగా, 1,700 మంది గాయపడ్డారు. 2022లో దక్షిణ-తూర్పు ప్రాంతంలో 5.9 తీవ్రతతో వచ్చిన భూకంపం కనీసం 1,300 మందిని బలిగొన్నది. ఈ తరహా గణాంకాలు ఆ దేశం ఎంత ప్రమాదకరమైన భూకంప జోన్‌లో ఉందో సూచిస్తున్నాయి.
భూకంపం ఎందుకు సంభవిస్తుంది?
భూమి ఉపరితలానికి దిగువన ఉండే భూభాగాల కదలికల వల్ల భూకంపం వస్తుంది. రెండు టెక్టానిక్ ప్లేట్లు ఒకదానిని ఒకటి ఢీకొనడం లేదా ఒకదానిపై మరొకటి జారడం జరిగితే, సేకరించిన శక్తి సడన్‌గా విడుదలవుతుంది. ఈ శక్తి భూకంప తరంగాల రూపంలో బయటకు వస్తుంది. యునైటెడ్ స్టేట్స్ జియోలాజికల్ సర్వే ప్రకారం, భూకంపం ప్రారంభమయ్యే ప్రదేశాన్ని హైపోసెంటర్ అంటారు. భూమి ఉపరితలంపై దానికి సమాంతరంగా ఉన్న ప్రదేశాన్ని ఎపిసెంటర్ అంటారు.
భూకంపం లోతు, తీవ్రత – ప్రాణనష్టాన్ని ప్రభావితం చేసే అంశాలు
భూకంపం ఎంత లోతులో సంభవించిందన్నది నష్టాన్ని నిర్ణయిస్తుంది. సాధారణంగా 0 నుంచి 70 కిలోమీటర్ల లోతులో సంభవించే ‘షాలో’ భూకంపాలు ఎక్కువ ప్రమాదకరమని నిపుణులు చెబుతున్నారు. లోతుగా జరిగే ప్రకంపనలు భూమి ఉపరితలానికి చేరుకునే వరకు శక్తిని కోల్పోతాయి. కానీ అతి తక్కువ లోతులో జరిగే భూకంపాలు నేరుగా ఉపరితలాన్ని దెబ్బతీస్తాయి. అదేవిధంగా తీవ్రత (Magnitude) కూడా కీలకం. ఉదాహరణకు, 6.0 తీవ్రత భూకంపం వల్ల ఉత్పత్తి అయ్యే శక్తి, 5.0 తీవ్రత భూకంపం కంటే 32 రెట్లు ఎక్కువగా ఉంటుంది.
ఆఫ్ఘానిస్తాన్ భూకంపాల చరిత్ర
భారత ప్లేట్, యూరేషియన్ ప్లేట్‌ల మధ్య ఆఫ్ఘానిస్తాన్ ఉంది. ఈ రెండు టెక్టానిక్ ప్లేట్లు ప్రతి సంవత్సరం దాదాపు 45 మిల్లీమీటర్ల వేగంతో ఢీకొంటున్నాయని బ్రిటిష్ జియోలాజికల్ సర్వేకు చెందిన సైస్మాలజిస్ట్ బ్రియాన్ బాప్తీ తెలిపారు. ఈ కారణంగా ఆఫ్ఘానిస్తాన్ భూకంపాలు ఎక్కువగా ఎదుర్కొంటున్న ప్రాంతమని ఆయన పేర్కొన్నారు. 1900 నుండి ఇప్పటివరకు హిందూ కుష్ ప్రాంతంలో 7.0 తీవ్రత కంటే ఎక్కువగా ఉన్న 12 భూకంపాలు సంభవించాయి.